Primat, hayvan biliminde lemurlar, maymunlar ve insanları içerisinde bulunduran memeli grubuna verilen isimdir.
Günümüzde kaç tane canlı primat türünün bulunduğuna dair kesin bir sayı yoktur. Bunun en büyük nedeni, bilim insanları dünyanın farklı bölgelerindeki tropikal ormanlarda her birkaç yılda bir yeni primat türlerinin bulunmasıdır. Ayrıca, tür içerisindeki yakın ilişkili grupların oluşturdukları çeşitlerin, farklı mı yoksa aynı tür olarak mı değerlendirilmeleri gerektiği hala tartışma konusudur. Bu yüzden de primat türü sayıları her kaynakta değişkendir. Bazı sınıflandırma yapan bilim insanları 350 kadar türü sınıflandırırken, genel kanı primat tür sayısının 250 ile 300 arasında olduğudur. Sayısı kesin olarak belli olmasa da primatlar, kemirgenler ve yarasaların ardından, içerisinde en fazla tür bulunan üçüncü memeli grubudur.
Primat Özellikleri
Primat grubuna dahil türler arasında önemli farklılıklar olmasına rağmen, ortak atalarını yansıtan çeşitli fiziksel özellikleri paylaşırlar. Primatların en önemli ortak özelliği ise, diğer canlılara göre daha gelişmiş ve zeki olmalarıdır. Primatlar, karada yaşayan memeliler arasında en yüksek beyin-vücut ağırlığı oranına sahip canlılardır.
Diğer tüm memeli türlerinin pençeleri veya toynakları olmasına rağmen, sadece primatların düz tırnakları vardır. Ayrıca genellikle ağaçlarda bulundukları için el ve ayakları buna göre evrimleşmiştir. Bir şeyleri kavramak amacıyla tıpkı insanlarda olduğu gibi baş parmakları ayrık durumdadır.
Gözler, tüm primatlarda öne bakar, böylece gözler korunma amacından çok, avlanma amaçlı bir seviyeye gelmiştir. Bu nedenle, primatların atalarının bir yırtıcı olduğu düşünülüyor. Yine de, bu özellik hiçbir şekilde primatlarla sınırlı değildir. Bütün avcı hayvanlar bu evrimi gerçekleştirmiştir.
Primat türlerini incelediğiniz de, hala bazı türlerin yeterince gelişmediğini görebilirsiniz. Ve bunu en kolay şekilde türlerin burun yapılarına bakarak fark edebilirsiniz. Milyonlarca yıl içerisinde primatların burun büyüklüğünde kademeli bir azalma oldu. Lemurlar, maymunlar ve insanların fotoğraflarına bakarsanız, lemurlar hala 50 milyon yıl önceki ilk primatlar gibi bir burun yapısına sahiptirler. Çoğu maymun türü bizim gibi nispeten küçük burunları geliştirdiler.
Geçmişten Günümüze
Bugün, insan ve birkaç tür harici primatların doğal ortamları tropikal ve yarı tropikal bölgelerle sınırlıdır. Primatlar, Avustralya’da ve Pasifik Okyanusu’ndaki adaların çoğunda hiç yaşamamışlardır. Bununla birlikte, en eski primatlar yaklaşık 55-50 milyon yıl öncesinde Kuzey Amerika ve Avrupa’nın farklı bölgelerinde de yaşamıştır.
Günümüzde ise, birçok primat türü nesli tükenme tehlikesi altında. Birincil neden, insan nüfusunun artmasıyla meydana gelen orman alanlarının yok olmasıdır. İkincil nedenler ise, primatların evcil hayvan olmak ve yiyecek amacıyla yakalanmasıdır. Özellikle tropik hayvan eti satmak çoğu ülkede yasak olmasına rağmen, şu anda Avrupa ve Kuzey Amerika’da yasa dışı olarak satılmaktadır. Son yıllarda, gelişmiş ülkelerin büyük şehirlerinde primat etlerinin alıcı sayısı artış gösteriyor.
