NATO, Kuzey Atlantik Antlaşması Organizasyonu isimli Kuzey Atlantik Okyanusu’na sınırı olan ülkeler tarafından kurulmuş askeri ittifakın kısaltmasıdır.
II. Dünya Savaşı’nın ardından artan Sovyetler Birliği tehdidine karşı 4 Nisan 1949 tarihinde kurulmuştur. NATO’nun kuruluşunda bulunan ülkeler; ABD, Kanada, Fransa, Lüksemburg, Belçika, Danimarka, İzlanda, Hollanda, Norveç, Birleşik Krallık, Portekiz ve İtalya’dır.
NATO, kurucu üyeleri haricindeki üyeleri her zaman için o ülkenin bulunduğu bölgedeki dengeleri gözeterek gerçekleştirmiştir. Türkiye ve Yunanistan NATO’nun denge politikasının bir gereği olarak 1952 yılında ittifaka birlikte alınmışlardır.
Almanya 1955 yılında, İspanya 1982 yılında, Çek Cumhuriyeti, Polonya ve Macaristan 1999 yılında, Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovakya ve Slovenya 2004 yılında, Arnavutluk ve Hırvatistan 2009 yılında, son olarak ise Karadağ 2017 yılında NATO ittifakının üyesi olmuşlardır. 2019 yılı itibariyle NATO ittifakı içerisinde 29 üye ülke bulunuyor.
NATO’nun Amacı
NATO’nun kuruluş amacı Sovyetler Birliği’ne karşı bir güç oluşturmak olsa da, günümüzdeki misyonu genel olarak üye ülkelerin özgürlüğünü korumaktır. Terörist faaliyetler, siber saldırılar ve tehdit oluşturabilecek nükleer araştırmaları engellemek de NATO’nun amaçları arasındadır.
NATO üyesi ülkeler bu ittifaka Kuzey Atlantik Antlaşması‘nı kabul ederek girebilirler. Ve bu antlaşmanın 5. maddesi, NATO’nun amacı hakkında en net maddedir. 5. Madde şöyledir:
“Üye ülkelerden herhangi birisine karşı gerçekleştirilecek silahlı saldırı, ittifakın tamamına yapılmış bir saldırı olarak değerlendirilecektir. Ve sonuç olarak, eğer böyle bir silahlı saldırı meydana gelirse, üye ülkeler, Birleşmiş Milletler Tüzüğü’nün 51. Maddesi ile tanınan bireysel veya toplu savunma hakkı kapsamında, taraflarca saldırıya uğrayan ülke veya ülkelere yardım edeceğini kabul ederler. ”
NATO’nun amacı sadece üye ülkeleri korumakla kalmıyor. 2014 yılında Rusya, Ukrayna’yı işgal ettiğinde bunun bölge için bir tehdit olacağı düşünüldüğü için, NATO, Ukrayna ile birlikte hareket etmişti.
NATO ülkelerin her birinin güvenliğinin söz konusu olduğu durumlarda, savunmaya dahil olsa da, ülke için karışıklıklar ve darbeler gibi iç işlerini ilgilendiren durumlarda herhangi bir görüş belirtmiyor.
NATO Üyesi Ülkeler
NATO’nun 29 üyesi bulunuyor. Bunlar: ABD, Almanya, Arnavutluk, Belçika, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Fransa, İspanya, İtalya, İzlanda, Hırvatistan, Hollanda, Kanada, Karadağ, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, Türkiye ve Yunanistan.
Her bir NATO üyesi, kendi ittifak için temsilcisini tayin eder. Bu temsilciler, NATO için komitelerde kendi ülkelerinin görüşlerini savunmak adına görev alırlar.
NATO, 29 üye ülke haricinde, gelecekte sıkıntı olabilecek bölgelerden bazı ülkelerle de ortaklıklar yürütüyor. Bunlardan en geniş kapsamlı olan Avrupa-Atlantik Ortaklık Konseyi‘dir. NATO’nun amacını destekleyen 21 ülke ile bazı konularda ortaklıklar yürütülüyor.
Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgelerinde yer alan ülkeleri içerisine alan Akdeniz Diyaloğu‘da bir başka NATO ortağıdır. Bu ülkeler: Fas, Moritanya, Cezayir, Mısır, İsrail, Ürdün ve Tunus’tur.
Basra Körfezi bölgesinde NATO’nun ortakları, İstanbul İşbirliği Girişimi ismiyle kurulan bir örgüt ile Bahreyn, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar’dır. Günümüzde, her ne kadar bu ülkelerin birbirleriyle aralarında problemler olsa da, 2004 yılında kurulan bu ortaklık NATO için önemlidir.
NATO’nun Dünya’nın dört bir yanında ortaklıkları bulunuyor. Bunlardan belli bir ismi bulunmayan, fakat NATO’nun etki alanını genişletmesi için önemli olan ülkeler ise şöyledir: Avustralya, Afganistan, Kolombiya, Irak, Japonya, Güney Kore, Moğolistan, Pakistan ve Yeni Zelanda.
