Evrendeki en küçük yapı taşı, elektron, proton ve nötronlardan oluşan atomdur. Atomlar ise birleşerek, maddeyi oluşturur. Madde, bir kütleye sahip ve uzayda bir yer kaplayan her şeye verilen isimdir.
Çoğu zaman herhangi bir maddenin hali, ısıtılarak ve soğutularak değiştirilebilir. Örneğin, sıvı halde bulunan su ısıtılırsa, gaz hali olan su buharına ya da soğutularak katı hali olan su buzuna dönüşebilir.
Madde, doğada dört farklı halde bulunurlar. Maddenin halleri ismi verilen bu dört form şöyledir: Katı, sıvı, gaz ve plazma.
Maddenin halleri genel olarak görülebilen veya hissedilebilen nitelikler, yani fiziksel özelliklerin bir kısmı temelinde tanımlanırlar. Bir madde, şeklini koruyabiliyor ve dokunulduğunda sert hissediliyorsa katı; bulunduğu kabın şeklini alabiliyor ve dokunulduğunda ıslak hissediliyorsa sıvı; her şekle girebiliyor ve bulunduğu ortamda yayılabiliyorsa gazdır.
Birçok başlangıç seviyesi kaynakta maddenin halleri, katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç durumda anlatılır. Fakat, bunlara ek olarak maddenin dördüncü hali olan plazma da vardır. Plazma, tıpkı bir gaz gibi hacmini ve şeklini değiştirebilir, fakat aynı zamanda gazın aksine elektrik yükünü de değiştirebilir.
Katılar
Katılar, kesin bir şekil ve hacme sahiptir. Çünkü, katı bir madde içerisindeki atomlar, sıkı bir şekilde yer alırlar. Böylece sert bir yapıya sahip olurlar ve çok az hareket ederler.
Her bir atomun elektronları sürekli hareket halindedirler. Bu yüzden, atomlar çevrelerine küçük titreşimler yayarlar, fakat konumlarında sabittirler.
Maddenin halleri arasında, aynı maddenin en yoğun olduğu durum katı halidir. Bu durum, atomların sıkı bağlanmasından kaynaklanır.
Katı maddelere örnekler: suyun katı hali olan buz ve oda sıcaklığındaki metal, cam, plastik vb. malzemelerdir.
Sıvılar
Sıvı bir maddenin belirli bir hacmi vardır, fakat bulunduğu kabının şeklini alır. Çünkü, sıvılarda atomlar bir katıya göre daha gevşek bir şekilde bağlanırlar. Böylece atomlar birbirlerinin üzerinden akabilir ve sürekli hareket halinde olabilirler.
Hem katı hem de sıvı maddelerin sıkıştırılması inanılmaz zordur.
Sıvı maddelere örnekler: su, yağlar, eritilmiş metaller vb. malzemeler sıvıdır.
Gazlar
Gaz bir maddenin atomları arasında çok fazla boş alan bulunur. Ve atomlarının kinetik enerjisi yüksektir. Bu yüzden de gazların kesin bir hacmi veya şekli yoktur. Eğer kapalı bir alanda bulunmuyorsa, bir gazın atomları sonsuz genişlikte yayılabilirler. Fakat eğer bir kapalı kapta bulunuyorsa, sadece kabı doldurmak için genişleyecektir.
Gaz, belli bir hacmi olmadığı için katı ve sıvıya göre belli bir hacme kadar sıkıştırılması kolaydır.
Bazı gazlar görülebilir ve hissedilebilir, geri kalanlar ise insanlar için somut değillerdir. Gaz maddelere örnekler: oksijen, helyum, azot, hidrojen vb.
Plazmalar
Plazmalar, oldukça yüksek kinetik enerjiye sahip, yüklü parçacıklardan oluşur. Ne kesin bir hacme ne de kesin bir şekle sahiptirler. Plazma sıklıkla iyonlaşmış gazlarda görülür, ancak benzersiz özelliklere sahip olduklarından gazdan belirgin şekilde farklıdırlar.
Plazma örnekleri dünyada pek yaygın olarak görülmezler. Fakat, evren baz alındığında en sık görülen maddenin halidir. Çünkü, yıldızlar dev bir plazma topudur. Dünyada ise, yıldırımlar, floresan ve neon ışıkları plazmalar örnekleridir.
burada katı gaz sıvı plazma diye maddenin 4 halde bulunabileceği söyleniyor. ama okulda maddenin üç halde bulunabileceği söylenmişti. şimdi hangisis doğru. maddenin plazma hali bize öğretilmemişti. su plazma halde bulunabiliyor mu?
özellikle plazmalarla ilgili daha fazla bilgi verebilir misiniz? Görünüşleri neye benziyoor? veya neyden yapılıyorlar?
Maddenin halleri yazınız için çok teşekkürler. Katı, Sıvı ve Gaz maddelerin geçişlerinde verdiğiniz örnekler, okuldaki kimya ödevimi tamamlamam da yardımcı oldu.